Sunday, 21 February Dag 7: Warliworkshop en afscheid van school Wat vliegt zo'n week toch om! Het lijkt alsof de assemby op de school pas gisteren plaatsvond en nu verzamelden we op weekendtijd op de juniorschool: 10.00. Alle kinderen hadden wat kleinere oogjes dan de dagen ervoor, deels afgemat door dat intensieve programma maar deels ook omdat de gezellige slotfeestjes bij sommigen tot in de kleine uurtjes voortduurden. De zaal die nog steeds de kleurige ballonnetjes van de dag daarvoor had moest worden ingeruild voor een lokaal, omdat de inleidster van de workshop werkbanken nodig had. Logisch, want er moest kunst worden gemaakt, gebaseerd op hele oude kunst. De huizen van de stam van de Warli werden met een rode poederlaag(geru)bestreken waarna met bamboe en witte rijstverf tekeningen van mensfiguren, dierfiguren, bloemen en planten scènes uit het dagelijks leven werden aangebracht. De inleidster tekende met geometrische figuren een aantal voorbeelden op het bord en vertelde over de symboliek. Daarna konden de leerlingen met haar hulp en enkele andere cursisten aan de slag. Eerst oefenen met potlood op een vel dat in vlakjes verdeeld was, met rode verf de lijnen overtrekken en als je er een beetje gevoel voor had gekregen, mocht je gaan tekenen en daarna met penseel en witte verf schilderen op handgeschept rood dik papier. De een was hierin wat expressiever dan de ander, maar er ontstonden heuse kunstwerkjes! De workshop was aangeboden door de Rotary Club (Mumbai), waartoe ook de heer Van Beurden en mevrouw Patnaik behoren. Wij spraken als begeleiders tijdens een deel van de workshop met mevrouw Vas, senior advisor en head projects and training EUMIND, die het netwerk Mumbai scholen-Nederlandse scholen heel goed kent, contacten tot stand brengt en dus Indiase scholen koppelt aan andere scholen uit Europa, niet slechts Nederland maar ook bijvoorbeeld Finland, België en Frankrijk. Boeiend gezelschap wederom. Gelukkig konden we wel weer de afsluiting van de workshop meemaken en de overgang naar het afsluitende deel van de uitwisseling. Als eerste bedankte een leerling van de school alle bezoekers van die ochtend (cadeautjes), waarna de principal het overnam en ook onze directeur zijn welgemeende dank uitte aan alle mensen in en buiten de school die de uitwisseling mogelijk hadden gemaakt. De zoveelste en laatste groepsfoto's, die ik niet kan meesturen omdat de officiële fotograaf die maakte, moesten in twee etappes gemaakt worden. Nadat de kinderen hun handen in verf hadden gedoopt mochten ze hun first impressions drukken op een 'indrukwekkend' blad dat liet zien dat vele handen licht werk maken of dat we voor zo'n project de handen ineen slaan of welke een andersoortige beeldspraak met handen kan oproepen. Enigszins afkeurend keek de principal naar de verfresten die de druipende handen achterlieten op de vloer, die voor de volgende dag nog wel zuiver gemaakt diende te worden. De kinderen mochten na deze laatste daad van verbroedering een lunchpakketje ophalen en met de gastgezinnen mee gaan voor het doorbrengen van de laatste middag en -avond. Zeer strikt kregen ze de boodschap om half één stipt vannacht bij terminal 2 te zijn, maar liefst zo'n vijf uur voor vertrek... nu houden wij van op tijd zijn, maar zagen hier niet erg het nut van in, want zo lang houd je zelfs het dutyfree shoppen niet vol! Er werd ons gezegd dat veel vluchten 's nachts vertrekken en dat het er enorm druk kan zijn en dat we niet voor verrassingen willen komen staan. Klopt, klopt, maar de tijdspanne blijft knagen. Uw afvaardiging van school werd door de vertegenwoordigers van Rotary samen met de organiserende docenten meegenomen naar het even verderop gelegen Mainland China restaurant voor een zeer vullende lunch (voor zo'n 11 personen) met het ritueel uitwisselen van de vaantjes van de vestigingen Mumbai en Eindhoven als opening van de maaltijd. De tijd tussen vier en twaalf vonden we te lang om uit te buiken en koffer te pakken, zodat we een taxi bestelden om ons nog naar twee culturele zaken in Mumbai te brengen: de Jaintemnpel op Walkeshwar Marg (Ridge Road)uit 1904 waar we een nog hogere spirituele ervaring kenden dan op de eerste dag in de tempel voor Ganesh. Verder brachten we afsluitend een kort bezoek aan het Victoria Terminus Station, het grote station van Mumbai dat vanwege zondag nog wel te bezoeken was: normaal is het veel te druk voor het vervoer van alle Mumbaianen die met de trein gaan. Waarschijnlijk legt ieder op het moment van het schrijven van deze blog de laatste hand aan het vullen van de koffer met de ongetwijfeld in grote aantallen gekregen kleine presentjes, want daar zijn de Indiërs van! Zoals gezegd gaan we de leerlingen straks ontmoeten op het station waar de roerende momenten van innig afscheid zullen volgen. Uw reporter zal daar bij zijn en veel op de gevoelige plaat of beelden vastleggen! Dan kan het lange wachten en het lange reizen beginnen en zijn we, als alles meezit, in de namiddag lokale tijd weer op Nederlandse Schipholbodem waar een bus van Van Gerven ons naar Veldhoven zal begeleiden. We hebben reeds tot Ganesha en Laxmi en menig ander god deze week gebeden, dus dat moet goedkomen!

Saturday, 20 February Dag 6: lezing/workshop van, voorbereidingen op culinair gala. Onze voorlaatste uitwisselingsdag. Uitslapen, althans zo voelde het. Om kwart voor negen opgehaald worden om een kwartier later op de seniorschool te zijn. We kwamen daar tegelijk aan met de inleidster van het verhaal, Dr. Radha Kumar, ook al in een prachtige sari, met haar assistente en vriendin van haar dochter, die nu een kopstudie economie volgde aan de Erasmusuniversiteit van Rotterdam. Half tien zou de inleiding beginnen die anderhalf uur zou duren. Ze was een zeer energieke mevrouw, die niet alleen sprak, maar ook danste en aan de hand van haar gebaren uitlegde dat de dansen in India allerlei betekenissen hadden, gecombineerd uit alle tijden en meerdere culturen, omdat India groot geworden was door onder meer samenkomst van verschillende religies en culturen (verwijzingen naar Alexander de Grote en Marco Polo, Portugezen, Nederlanders). Een sociologische aanpak van deze professor van ancient history en het Sanskrit. Zeer interessante kruisbestuivingen, dansen van het oude India tot en met Bollywood en verwijzingen naar de zaken die we bij de Elephanta Caves hadden gezien. De boodschap wederom te leren van elkaars standpunten om de wereld beter te maken en daarmee het nut van uitwisselingen te onderstrepen, belangrijk voor de leerlingen van India omdat zij het land in de toekomst groot moeten maken, ondanks de zaken die nu nog aanpak behoeven. Onze leerlingen werd gevraagd wat hen opgevallen was aan India en er ontstond een discussie over het weggooien van overschotten eten, vervuiling en auto's, gebrek aan hygiëne. Een mooie afsluiting van een goed in elkaar gestoken verhaal. Terwijl de leerlingen instructies kregen voor de maaltijd en het gala van die avond, mochten wij met de professor en haar assistente een praatje maken op de kamer van mrs. Patnaik. Een kleine lunch, waarna we een chauffeur meekregen om ons naar het centrum van Powai te brengen om wat eventuele boodschappen te doen. Gewapend met mannetje besloten we te kijken naar passende kledij voor die avond en na ruim een uurtje gingen we trots op onze aanwinsten naar de hotelkamer. In het winkelcentrum troffen we enige leerlingen die nog wat eetinkopen deden en sommigen hadden al een zwembadfestijn met een grote groep achter de rug. Tegen vieren waren wij de eersten bij de juniorschool waar een ruimte 'klaar gemaakt was' voor een feestelijke bijeenkomst. Ballonnen deden het werk en lange tafels aan de zijkant waar het eten van de leerlingen op kon komen (Indiaas en Nederlands door elkaar, voor-, hoofd- en nagerechtjes). De leerlingen druppelden binnen en om de stemming er in te brengen werd begonnen met een heuse stoelendans voor de Nederlandse gasten, trots gewonnen door Nicole, die probeerde de eer aan mij te laten door niet op de laatste stoel te gaan zitten. De heer Van Beurden mocht de eerste prijs uitreiken en gaf die terecht aan Nicole! Het eten werd ondertussen koud, maar de organisatie wilde van geen veranderende volgorde weten: eerst samen dansen aan de hand van een dansleraar, die enige bollywoodpasjes aan zijn publiek wilde slijten. Enigszins houterig en hier en daar wat lacherig deden velen toch mee, onder lichte dwang overigens van de principal, zelf niet een onverdienstelijk danser. Daarna mochten we nog niet naar de tafels want er waren nog voordrachtjes, waarin Willemijn een dubbelrol vertolkte door samen met een Indiaas meisje een liedje te zingen voor gitaar en zang en daarna met een jongen op gitaar, die richting het einde van zijn spel met een stem omgekeerd evenredig met zijn vaardigheid op de gitaar Willemijn in grote verlegenheid en verwarring bracht. Eten dan? Ja, maar wel goed afgekoeld natuurlijk, waarbij vooral de Nederlandse jongens op door hunzelf meegebrachte friet af doken en de Indiase gasten nauwelijks de kans gaven met deze lekkernij kennis te maken. Een mooi palet aan gevarieerd eten kon worden samengesteld en de ergste honger gestild. Even na zeven kwam er een eind aan dit goedbedoelde, maar qua volgorde enigszins surrealistische onderdeel van de exchange. Ik begreep dat de meeste leerlingen hierna nog een feestelijke informele bijeenkomst hadden, maar wij werden teruggebracht naar ons hotel, waar wij de avond evalueerden en ons uit onze officiële en hoog gewaardeerde kleding hesen.

Friday, 19 February Dag 5: Parlement van India (rollenspel)-Kwis-NGO-Prince of Walesmuseum, shoppen. We maken lange dagen, ouders, dat moet gezegd en we worden erg in de watten gelegd. Het verzamelen was deze morgen bij de junior school, een streekfeestdag voor Shivaji, de krijger over wie we op de eerste dag een toneelstuk hadden gezien. Iedereen dus vrij, behalve onze gastgezinkinderen. Met de auto van een ouder richting school gebracht, samen met de leerlingen van ons blok. Eerste onderdeel van de dag was het naspelen van het Indiase parlement. Niet zoals bij onze uitwisseling een interactief gebeuren met stellingnames die wisselden, maar een door de principal uitgeschreven voorbeeld van hoe het er in het Indiase parlement aan toe kan gaan, over welke issues er zoal gesproken wordt en welke procedures er gevolgd worden. Een bijzonder grote groep betrokken spelers (niks feestdag!), die levendig en ook (verplicht) slapend aan de banken zaten. We kregen van mevrouw Patnaik allemaal vanwege de vredes-feestdag een zelfgemaakte vlieger, met daarop een handgeschreven wens van 4 regels. Daarna volgde de uitgestelde kwis in samengestelde teams met 2 Sondervickers en 2 Indiërs. Het eerste deel moesten wij als begeleiding missen omdat we uitgenodigd waren bij Niranjan Hiranandani, de chairman of the board, mede-eigenaar van de Hirandandani Foundation en samen met zijn broer stichter van de scholen in de wijk. Wilt u als een soort huiswerk wat meer over de stichting weten kijk dan zeker naar de documentaire van National Geographic: "The transformation of Powai" (via YouTube, waar de school, het hoofd en ook deze meneer in voorkomen). Hij stond ons een half uurtje te woord en vertelde over het goede werk dat hij graag wilde doen voor de wijk en voor India: vriendelijke man, goed zakenman. De kinderen streden om de titel en als prijs schoolmokken, waarmee het team van Joris J. en Willemijn ging lopen. Het onderdeel op school zat er op en rond het middaguur vertrokken we met de bus (Odyssey wederom en dus proviand in overvloed van snacks tot koekjes en drinken, zie voor de hardwerkende crew de voorlaatste foto) naar een Non-Governmental Organisation in de stad (hiervoor mochten we weer over de Sealink brug!): de King George V Memorial infirmary (1938): hier zorgen ze voor verschillende hulpbehoevende kinderen en jongvolwassen met beperkingen, met inbegrepen een kleuterschool, een school voor doven en ongeletterden. Wij bezochten de afdeling waar jongvolwassen uit achterstandswijken en tevens nog met het syndroom van Down allerlei activiteiten deden onder leiding van vrijwilligers: zijde beschilderen, keramiek bewerken, kleipotten draaien en handwerkjes maken. Onze leerlingen kregen de kans om mee te helpen en een praatje te maken: zo mocht ik op de foto met een meisje dat per se een foto wilde maken van haar en mij, die trots aan haar lerares rekenen liet zien en zei dat we vanaf nu vrienden waren. Een mooie gelegenheid om ook met deze kant van de bevolking kennis te maken. Als afronding kregen we hier een heerlijk pittige snack aangeboden, die ze zelf gemaakt hadden: ik mocht, nee zóu de trotse makers in de keuken op de foto zetten! De tocht werd voortgezet naar het centrum van Mumbai naar het Prince of Walesmuseum, waar we een uur de tijd kregen om naar de koloniale kunstverzamelingen te kijken: schilderijen, boekillustraties, keramiek, opgezette dieren en beelden uit India. Een multimedia presentatie van plafonddecoraties uit gebouwen in Mumbai die je liggend kon aanschouwen trok het geheel naar de hedendaagse tijd. Ter afronding van de dag kregen we de kans een uurtje te shoppen in een straat daar dicht bij, waarin ook de Leopold is gelegen, een kroeg waar bij de aanslagen in 2008 schoten gevallen zijn en waar ze de zichtbare resultaten zo hebben laten zitten. Met enkele aangeschafte zaken voor eigen gebruik of het thuisfront gingen we tegen vijf uur weer de bus in om de tocht over de freeway naar Powai, naar de school waar het ochtendprogramma aanving en waar de gastouders stonden om de kinderen op te halen. Gijs en Maarten naar een concert met hun gastgezin, Jessie en Mara een etentje in het centrum en misschien nog andere individuele initiatieven, allemaal te horen en misschien te lezen als u communicatieve kinderen heeft! Hopelijk denken ze deze avond ook goed na over hun culturele en culinaire bijdrage aan het gala van de volgende dag....

Thursday, 18 February 2016 Dag 4: Elephantacaves en Global Vipassana. Kwart voor 7 verzamelden zich de negen mensen uit ons gebiedje bij het hek om door de bus opgehaald te worden en langs de school te rijden voor de rest. Daar niet iedereen op tijd door Indiase redenen en dus klein half uurtje te laat vertrokken naar het voor ons zuidelijkste puntje: the Gateway to India. Via een pas aangelegde weg zonder lichten en dus oponthoud vroeg op die plek aangekomen. De tot in meer dan de puntjes verzorgende busorganisatie Odyssey 1 voorzag ons deze dag weer tot over onze oren met eten en drinken, wat zelfs aan onze leerlingen opmerkingen van ver- en bewondering ontlokte! Een broodje McEgg (zal zeker anders heten) vormde het smakelijke ontbijt. Langs de Indiase arc-de-triomphe Gateway to India de boot op, naar het bovendek en ons lavend aan zon, uitzicht en lekkernijen naar de Elephanta Caves gevaren. Dit zijn Unesco-Werelderfgoed grotten met beelden uit rotsen gehakt uit de 5-7e nC, van de god Shiva en zijn hele achtergrond aan mythologische verschijningen. Hieronder het volgens de gids topstuk met de god als schepper, beschermer en vernietiger. De gids (dezelfde als gisteren) had nu een goed verhaal over de wonderlijke wereld van het geloof op dit eiland rechts van zuid-Mumbai. Andere inwoners van dit eiland zijn apen die er niet oppergezond uitzagen en waarschijnlijk rabies-verspreiders zijn én stoeldragers van mensen die niet meer de trappen kunnen beklimmen. De temperatuur was hoger dan de dag er voor en ook verstikkender. Schaduw bood uitkomst evenals de tractaties weer onderweg in de boot terug; het was de tweede boot die we bestegen, want door overbevolking en een hel en verdoemenis roepende Chinees van onverantwoordelijk gedrag voor iedereen verhuisden we naar het dek van een leger bootexemplaar. Terug aan de kade met prachtig uitzicht op de boog en de twee Taj Mahalhotels (een beroemd van een aanslag in 2008 met meerdere dodelijke slachtoffers) de bus opgezocht voor een lange busrit naar het volgende reisdoel: de Chinese monnikpagode Global Vipassana (in Borivali-West). Vele soorten landschappen (slums, bossen, zoutvelden, kust, de brug Sealink) trokken aan ons voorbij toen we na anderhalf uur de alles-blinkt-goud pagode bereikten. Gebouwd van 2000-2008 bevat de grote aan de binnenkant onbewerkte koepel voor vrede en harmonie een gouden ster met relieken van Buddha. De buitenkant is zeer opvallend en groot. Hoogtepunt was de schoenloos, brilloos en in kleermakerzit op kussens gezeten uitgevoerde meditatie van 10 minuten. Niet iedereen hield het tot het eind goed vol, maar het bleef geluidloos: een verademing na de 'drukke' bustocht, die wel de gezelligheid van de groep kenmerkt! Een groepsfoto en de terugtocht, weer met drinken en een snack (ditmaal een McIndiaBurger)tot ongeveer half acht. De leerlingen mochten uitgeteld naar huis, maar wij werden om 20.00 verwacht bij de principal mevrouw Patnaik bij haar thuis, een appartement vlak bij school: daar werden wij drie ontvangen door vier wederom zeer gastvrije Indiërs. Een heerlijke maaltijd, de nodige gesprekken over school, culturele verschillen en andere zaken én de afsluitende gastvriendcadeautjes. Een flinke knuffel (ook de mannen) en een passend tot dadelijk. De chauffeur (jawel) bracht ons naar huis. Morgen 08.15 appel en dus op school zijn....

Wednesday, 17 February 2016 Dag 3: Mumbai Na net de klok rondgemaakt te hebben van 06.00-18.00 direct een verslag van dag 3. Een vermoeiende, maar zeer goedgevulde dag in het (zuidelijke) centrum van Mumbai, de Kala Ghoda, grof gezegd het Brits ingerichte deel. Het vroege tijdstip van vertrek had vooral te maken met de wens de files richting centrum voor te zijn. Ons eerste bezoek was aan de Shree Siddhivinayak tempel voor de god Ganesh (de olifant, 'remover of obstacles'): geen fototoestellen en geen schoenen mee naar binnen, achter de gelovigen aan voor een oprecht indrukwekkend tafereel. Gelovigen die kleine kokosnoten of andere geschenken aanbieden aan een priester die de gift bij het beeld legt en weer iets anders meeneemt en als zegening voor je huis geeft aan de gelovigen, soms zoetigheidjes (modaka) in de vorm van een driehoekig torentje van de tempel, die qua belangrijkheid voor de Indiërs niet onderdoet voor het Vaticaan bij een christen. De leerlingen waren onder de indruk. Mevrouw Van Berkel kreeg de rode sandelhouten stip van een leerling van de school op haar voorhoofd. De bustocht ging verder richting het centrum en we stopten bij een grote Aziatische bibliotheek in een groot wit gebouw met Griekse zuilen (de town hall); de trappen waar we een groepsfoto namen doet ook dienst als fotoshoot-plaats voor de vooraankondiging van huwelijken. Onze gids leidde de groep naar een mooie Starbucks voor de sanitaire stop en de wandeltocht ging verder langs veelal koloniale bouwwerken uit het verleden van Bombay (Mumbai). Het indrukwekkends zijn dan toch de stops waar iets te beleven valt: een koe op straat eten geven (heilig dier) of man die in kleermakerszit een snack maakt in een blad, welke niemand vervolgens durfde te proeven. Een bezoekje aan de Jehangir Art Galery, normaal wel belangrijk maar nu met weinig indruk makende moderne kunst. Gelegenheid om 'verantwoord' te shoppen kregen we vandaag twee keer. In de tocht bij Fundindia, waar vooral kleding te koop was en wat meubelwerk en 's middags de Bombaystore voor met name beeldjes en andere zaken. Hiertussen brachten we een bezoek aan de Hangende Tuinen waar een heerlijke lunch werd voorbereid en uitgedeeld: een plaatselijke lekkernij met rode saus waarin pittige gekruide gekookte groenten gecombineerd waren op te eten met een zoet baklava-achtig brood (vettig-zoet) pao en een (kanda poha)met koriander, stukjes aardappel en weer hete kruiden. Afsluiting van deze maaltijd in een overdekt open paviljoentje was de speciaal door mensen met als beperking het syndroom van down gemaakte overheerlijke chocoladetaart (zonder gebruik van eieren!)met daarop in wit gespoten de woorden 'Eumind Rocks!'. De sfeer was en is nog steeds opperbest tussen de uitwisselende leerlingen! Het korte bezoek aan het koloniale museum Prince of Wales ging niet door vanwege de weektentoonstelling "Make in India", maar de terugreis zou nog best wat tijd kosten in het verkeersgevoelige Mumbai. Tegen zes terug bij de school en mee met de gastouders. Morgenvroeg 07.00 start het dagprogramma weer...